Als je wel eens wat heb gehoord over de IJslandse voedselcultuur, heb je wellicht van de smerigst denkbare gerechten gehoord. Het klopt inderdaad dat er rare dingen worden bereid in de IJslandse keuken, maar smaken verschillen uiteraard. Er bestaan echter ook veel lekkere IJslandse recepten te vinden om typisch IJslandse gerechten mee te maken. Mochten ook die niet in de smaak vallen, dan zijn in het land tegenwoordig ook bijvoorbeeld pizza’s en hamburgers met friet algemeen verkrijgbaar.

De IJslandse keuken speelt een belangrijke rol in de IJslandse cultuur. Hoewel de typisch IJslandse gerechten voor veel vakantiegangers weerzinwekkend zijn, is het voor de IJslandse bevolking zeer normaal.

Van oudsher heeft de IJslandse bevolking het moeten stellen met het voedsel dat beschikbaar was op het eiland. Er was simpelweg niet veel beters te eten.

Uit de schaarste van gevarieerd voedsel is ook de gewoonte ontstaan om niets weg te gooien. Met de overblijfselen van de slacht bijvoorbeeld, werden nieuwe IJslandse recepten bedacht en deze restjes werden geschikt geschikt gemaakt om toch op te eten.

Hoewel van schaarste tegenwoordig geen sprake meer is, is deze gewoonte diep geworteld in de IJslandse cultuur.

De IJslandse keuken, de IJslandse recepten en gerechten bestaan vooral uit ingrediënten die lokaal verkrijgbaar zijn. Lamsvlees (lambakjöt), schapenvlees (kindakjöt) en diverse vissoorten staan prominent op het menu.

Daarnaast maken aardappelen (kartöflur) en verse groente (grænmeti) prominent deel uit van veel gerechten.

Aangezien er op IJsland niet veel rundvee is, is rundvlees slechts beperkt beschikbaar en dus duur. Dit zal je dan ook minder vaak zien voorkomen dan schapen- en lamsvlees, aangezien er meer schapen op IJsland leven dan mensen.

Beruchte IJslandse gerechten

Een van de meest beruchte IJslandse gerechten moet wel Hákarl zijn, een gerecht met gefermenteerde haai (kæstur hákarl).

Door de chemische samenstelling van het haaienvlees, is het noodzakelijk dit eerst grondig te bewerken voordat het als IJslands gerecht kan worden opgediend. Dit is een zeer arbeidsintensief en tijdrovend proces, waardoor dit gerecht dan ook zeer prijzig is, maar zeker het proberen waard als je durft!

De geur kan het best worden omschreven als die van een rottend kadaver, zure urine en ammoniak. De smaak is gelukkig aangenamer: die van vieze verschimmelde stinkkaas. Deze video gaat je absoluut overtuigen om dit gerecht te proberen.

Þorramatur is een van de andere meest typisch IJslandse gerechten. Er bestaan vele IJslandse recepten voor en de traditie is dat veel van deze gerechten langer houdbaar worden gemaakt, zodat deze in periode van schaarste kunnen worden gegeten. Veel voedsel wordt dan ook gezouten, gedroogd en gerookt.

Een maaltijd waarbij dit soort voedsel wordt gegeten, wordt þorramatur genoemd. Deze maaltijden worden vooral gegeten tijdens de midwinterfeesten in de oud-IJslandse maand Þorri, die begint op een vrijdag tussen 19 en 25 januari en eindigt op een zaterdag vier weken later.

Typisch IJslandse recepten voor deze maaltijden omvatten bijvoorbeeld in de wind gedroogde schelvis en kabeljauw, dichtgeschroeide en gekookte hele schapenkop, schaapsbloedpudding of schapenogen.

Gelukkig zijn er ook andere IJslandse recepten die minder extreem en weerzinwekkend zijn.

Ingrediënten:

  • 560 gr gekookte schelvis of 560 gr gekookte kabeljauw
  • 560 gr gekookte aardappels
  • 1 fijngesneden witte ui
  • 350 ml melk
  • 55 gr boter
  • 3 eetlepels bloem
  • zout en peper
  • 2 eetlepels bieslook

Zorg ervoor dat alle graten uit de vis zijn en trek het daarna in stukjes uit elkaar.

Snijd de gekookte aardappelen in grove stukken.

Kook de melk in een steelpannetje tot hij bijna kookt.

Smelt de boter in een anti-aanbakpan en fruit daarin de gesneden ui bij gemiddelde temperatuur tot hij glazig is. Laat de uit niet bruin worden.

Strooi de bloem over de ui en blijf 1 tot 2 minuten goed roeren. Giet daarna de melk langzaam al roerend bij het uimengsel. Laat het geheel 3 tot 4 minuten op een laag vuur pruttelen.

Voeg de vis toe en roer deze stevig door de saus en breng deze op smaak met zout en peper.

Voeg nu ook de aardappelen toe en blijf voorzichtig roeren tot ook de aardappelen goed warm zijn.

Serveer in diepe borden en garneer het gerecht rijkelijk met de gesneden bieslook.

Serveer met warm (IJslands) roggebrood en boter

Eet smakelijk!

Ingrediënten:

  • flink stuk lamsvlees, bij voorkeur met been
  • enkele wortels
  • halve koolraap
  • evt. kwart witte kool
  • aantal uien
  • aantal aardappelen
  • evt. rijst
  • zout naar smaak

Het lamsvlees in ruim kokend water leggen, met een flinke schep zout erbij. Vervolgens de wortels, koolraap, witte kool (allemaal grote stukken!), klein gesneden uien, hele aardappelen en evt. rijst toevoegen. Alles goed aan de kook brengen en vervolgens laten pruttelen tot het geheel lekker gaar is.
Deze maaltijdsoep wordt gegeten op twee borden: een soepbord waar je alles indoet en een plat bord waarop je de grote stukken die je uit de soep vist, kan leggen en ‘slachten’.
Een geciviliseerde versie van de Kjötasúpa krijg je wanneer je alles klein snijdt en de botten (wel mee laten koken) voor het opdienen eruit schept.

Ingrediënten:

  • 2 kopjes gehakte vis (kabeljauw, schelvis, koolvis enz.)
  • 2 theelepels zout
  • 2 eetlepels meel
  • een mespuntje peper
  • 1 klein uitje
  • 1.5 kopje melk of visbouillon.

Snijd het uitje heel fijn en mix het met de gehakte vis, de peper, het zout en het meel. Voeg het vocht er langzaam bij, maar zorg dat het geheel niet al te nat wordt. Maak er met twee eetlepels balletjes van en bak ze in een koekenpan in een beetje boter of olie.
Visballen worden meestal met gekookte aardappelen, bruine saus en een heel klein beetje groente (bijv. bieten) gegeten.

Ingrediënten:

  • 5 pond vet lamsvlees
  • 3 uien, gesneden
  • 3 theelepels zout
  • 1 theelepel peper

Snijd het vlees en doe het in een pan. Voeg water toe en kook het vlees totdat het goed gaar is. Verwijder de botten (als die er waren) zodra het vlees los van de botten raakt. Maal het vlees met de uien, peper en zout. Doe alles in een kom, voeg er een beetje van de boullion bij waar het vlees in gekookt is en meng het goed door elkaar (mixer). Doe het in kleine vormpjes en laat het koud worden. Het wordt op sandwiches geserveerd.
Je kunt er ook meer kruiden door doen, bijv. knoflook. Dat is minder traditioneel, maar wel lekker!

Ingrediënten:

  • 1 ei
  • 1 dl meel
  • 1/2 dl olie of gesmolten boter
  • 1 theelepeltje bakpoeder
  • 1 theelepel vanillesuiker
  • ca. 2 dl melk.

Bij dit typisch IJslandse recept mix je alles, behalve de melk, goed door elkaar tot het een mooi glad papje wordt. Voeg dan langzaam de melk toe. Het beslag moet vrij dun worden. Deze hoeveelheid geeft ongeveer 7 pannenkoekjes. Bak de pannenkoekjes vrij dun in een vlakke koekenpan met een diameter van ongeveer 18-20 cm zonder boter, want dat zit al in het beslag.
Serveren: meteen (warm) oprollen met suiker of koud laten worden en dan oprollen en tweemaal dubbelvouwen met jam en slagroom en/of ijs erop (bijvoorbeeld als toetje of gewoon tussendoor).

Ingrediënten:

  • 500g stokvis
  • 500g aardappelen
  • 3 uien, in ringen gesneden
  • 500g tomaten, liefst ontveld
  • 1 groene paprika
  • 3 laurierblaadjes
  • peper, liefst vers gemalen
  • evt. zout
  • knoflook naar keuze
  • 1.5 tot 2 dl droge witte wijn

Week de stokvis minstens 24 uur in ruim water. Ververs dit weekwater een aantal keer. Snijd de vis vervolgens in stukken. Kook de aardappelen ca. 7 minuten, zodat ze half gaar zijn. Verhit de olie in een pan en fruit hierin de uien. Voeg daarna de in stukjes gesneden paprika en tomaten toe en bak ze even mee. Doe daarna de stokvis, de wijn, de laurier, de peper en eventueel de knoflook erbij. Laat het geheel een half uur op een zacht pitje sudderen. Voeg dan de aardappelen toe en laat alles samen nog een kwartier sudderen.

Ingrediënten:

  • 2 rauwe gefileerde zalmhelften (bij voorkeur graatloos), maar met vel (het mag wel bevroren geweest zijn, dat schijnt zelfs beter te zijn)
  • 5 eetlepels suiker
  • 5 eetlepels zout
  • 5 theelepels peper
  • dille

Bestrooi de 2 rauwe zalmhelften met een zout-, suiker- en peper-mengsel. Daarover heen strooi je een heleboel dille en vervolgens leg je de helften met de binnenkanten tegen elkaar. Daarna de twee tegen elkaar gelegde helften inpakken in plastic folie en aluminiumfolie en twee dagen in de ijskast bewaren en af en toe omdraaien.
Na twee dagen alle kruidenprut eraf vegen (of met koud water afspoelen, waarna afdrogen!) en opnieuw dille er overheen strooien.
Serveren: de zalm in plakjes snijden en zo of op brood eten, al dan niet met een graflax-sausje van:

  • 1/4 tot 1/2 kopje olie
  • 1 tot 2 eetlepels azijn
  • 1 eetlepel mosterd
  • 1 eetlepel suiker
  • 1 theelepel honing
  • dille naar smaak.

Ingrediënten:

  • 4 zoute haringen (gefileerd)
  • 1 dl sla-olie
  • 1/2 dl tomatenketchup
  • 1/2 dl water
  • 1 dl kruidenazijn
  • 1 ons suiker

Meng de olie, de tomatenketchup, het water en de azijn. Voeg daarna de suiker en de in stukjes gesneden haring toe. U kunt het beste de zoute haringen eerst enkele uren in een mengsel van water en melk leggen en dit mengsel minstens twee keer verversen, zodat de haringen goed ontzilt raken.
Serveren: op een toastje of op brood.

Hier komt de inhoud van de toggle

Ingrediënten:

  • 3 tot 4 zoute haringen (gefileerd)
  • 1 dl slaolie
  • 1/2 dl kruidenazijn
  • 1 tot 2 eetlepels kokend water
  • 2 tot 3 eetlepels suiker
  • 3 kleine uien, gesnipperd
  • peper
  • 100g mayonaise
  • 1 tot 2 theelepels kerrie

Meng de sla-olie, de kruidenazijn en het water. Snijd de haring in stukjes en meng deze erdoor. Voeg daarna de suiker, ongeveer ²/3 deel van de ui-snippers en de peper naar smaak toe. Maak van de mayonaise, de kerrie en de overgebleven ui-snippers een kerrie-saus en serveer deze er apart bij.
Serveren: op een toastje of op brood.

Ingrediënten:

  • 500g middelgrote aardappels
  • 40 g maragarine, roomboter of een flinke scheut ongeklopte slagroom
  • 7 theelepels witte suiker

Schil en kook de aardappels. Doe de suiker in een koekepan en verhit de suiker tot deze begint te smelten. Voeg dan de margarine, roomboter of room toe en roer tot het geheel lichtbruin kleurt. Haal dan de koekepan van het vuur en rol de aardappels voorzichtig door de pan totdat ze rondom met caramel zijn bedekt.
Serveren: caramel aardappels worden soms bij feestelijke gelegenheden (bijv. kerst-diner) geserveerd in plaats van gewone gekookte aardappelen.

Ingrediënten:

  • 1 kilo rabarber (hoe roder de rabarber, hoe roder de jam)
  • 1 kilo witte suiker
  • evt. zakje vanillesuiker

Was de rabarber in koud water en verwijder eventuele bladeren (giftig!). Snijd de rabarber in kleine stukjes en doe deze samen met de suiker, evt. een beetje vanillesuiker en een heel klein beetje water (½ theekopje) in een pan en breng het aan de kook. Draai dan het gas laag en laat het geheel zo’n 30 tot 40 minuten zachtjes koken tot het redelijk dik is geworden. Ondertussen regelmatig roeren! Giet de jam in een gesteriliseerde pot en sluit deze meteen af. Laat weinig lucht over in de jampot. Omdat rabarber weinig natuurlijke pectine bevat, is een conserveringsmiddel noodzakelijk om de jam langer te kunnen bewaren (bijv. 1 dubbel pakje Opekta). Koel en droog bewaren.
Serveren: o.a. op pannekoekjes, cake, wafels of ijs (al dan niet met slagroom), bij lamsvlees uit de oven of op de boterham.

Ingrediënten:

  • 500g meel
  • 2½ theelepel bakpoeder
  • 125 suiker
  • 150 g boter
  • 2 eieren
  • 1½ theelepel cardamom
  • snufje zout
  • melk naar behoefte
  • vet om in te bakken (frituurpan!)

Doe alles behalve de melk in een schaal en kneed het goed door elkaar. Voeg melk bij totdat het deeg stevig, dus goed kneed- en vormbaar is. Rol het deeg uit tot een dunne plak van 3 tot 5 mm dikte. Snijd de plak deeg in schuine ruiten (ongeveer 2 bij 8 cm). Maak in het midden van iedere ruit een gat en doe één punt één keer door het gat om een leuke draai te krijgen. Frituur de deegvormpjes tot ze goudbruin zijn en laat ze daarna op keukenrolpapier uitlekken.

Met bovenstaande ingredienten kun je ongeveer 40 tot 50 kleinur maken, maar het hangt natuurlijk af van hoe groot je ze maakt! Kleinur worden zowel warm als koud gegeten. Het gebak wordt wel IJslandse donut genoemd. Toch zijn er enkele flinke verschillen met de donut. Wat het eerst opvalt is de vorm: een beetje drolvormig en aan beide uiteinden puntvormig. Verder bevat het kleina-deeg cardamom. Alhoewel de IJslandse donut niet zo zoet is als zijn Amerikaanse naamgenoot, is hij het lekkerst als je hem in een heerlijk kop thee dipt.